Waarover gaat het?
Bij presentaties, doceerlessen of hoorcolleges is de manier waarop een leraar of docent doceert blijkbaar zeer belangrijk. Het principe van ‘the medium is the message’ wordt al vaak toegepast in allerlei domeinen van communicatie. De kunst van het doceren, verkopen of overtuigen is al eeuwen lang bekend bij marktkramers. Er zijn ook historisch bekeken, genoeg voorbeelden van gewiekste volksmenners die een massa konden enthousiasmeren c.q. manipuleren. Het is daarom niet ongewoon dat het ook werkt bij leerlingen en bij hun kijk op de doceerprestaties van hun leerkracht.
Maar dat kan erg misleidend zijn, zoals blijkt uit het bekende ‘Doctor Fox-experiment’ (William, 2016, 54). In dit experiment werd een acteur ingehuurd om voor hooggeschoolde zorgverleners (bijvoorbeeld psychiaters, psychologen, leraren en directies van scholen) een nieuwe, fictieve theorie te introduceren. Het was iets over speltheorie, zogenaamd afkomstig uit de wiskunde. De acteur werd voorgesteld als Doctor Fox, een autoriteit op het gebied van de toepassing van wiskunde op menselijk gedrag. De acteur was op voorhand grondig getraind in het gebruik van neologismen, contradictorische stellingnamen, vage taal en slagzinnen. Tegelijkertijd werd de voordracht doorspekt met humor, expressiviteit en zelfs verwijzingen naar gebieden die totaal niets met de inhoud te maken hadden.
Nadien werden de toehoorders gevraagd om de uiteenzetting te evalueren. Het aantal positieve commentaren was zo aanzienlijk dat het om een ratio van zes positieve tegen één negatieve commentaar ging.
Verborgen populisme
Verder onderzoek in die lijn van dit Doctor Fox-effect bij het doceren, gaat na of er een verschil is tussen leerlingentevredenheid enerzijds en het beheersen van de leerstof anderzijds. Merkwaardig is dat leerlingen die erg houden van een geëngageerde en expressieve doceerstijl weinig letten op de inhoud en dus minder presteren op de daarop geënte toets. Leerlingen geven de leraar ook goede beoordelingen bij een slechte inhoud als die leraar dat op een leuke wijze doet. Volgens de onderzoekers scoren ze een doceerles in geëngageerde stijl met zeer weinig inhoud even goed als een analoge expressieve les met zes maal zoveel inhoud. Dat wil zeggen dat de expressiviteit van de docerende leraar een zeer sterk effect heeft op de tevredenheid van de leerlingen en hun beoordeling van de lessen van de leraar. Maar – en dit is de valkuil – die tevredenheid gaat slechts in geringe mate gepaard met het beheersen van de leerstof als je die vergelijkt met minder expressieve en leuke leraren.
Is het onderwijs hier anders dan wat we vaak in mediaspektakels meemaken?
Toffe leraars
Dit zogenaamde ‘Doctor Fox-Effect’ maakt ook duidelijk dat de beoordelingen van een leraar door de leerlingen niet noodzakelijk de goede leraars op inhoudelijk vlak aanduidt. Als die beoordelingen meetellen voor de evaluatie van leraren, kan dat leiden tot perverse neveneffecten. Leraren gaan zich aanpassen aan de tevredenheid van de leerlingen en doen daardoor zware toegevingen aan de inhoud van hun lessen. Het zijn dan toffe leraren, maar ze leveren de leerlingen te weinig inhoudelijke garantie. Dit betekent uiteraard niet dat leraren niet tof mogen zijn. Alleen moeten ze beducht zijn voor de effecten.
Ter overweging
Wat te denken van blitzpresentaties met een hoog showgehalte (cartoons, foto’s en massale leuke decoraties)? Is een eenvoudige powerpointpresentatie dan beter? Waar steek je het meeste van op? Speelt daarin ook een Doctor Fox-effect?
Bron: William, D., Leadership for teacher learning. West Palm Beach FL., Learning Sciences International, 2016, 276 blz.
Een nummer bestellen of een abonnement nemen?
Lees Impuls. Leiderschap in onderwijs
Je team kunnen begeesteren en engageren, daar draait het vandaag om. Als schoolleider ben je niet alleen leidinggevende. Je bent ook people manager, veranderingsmanager en communicator. Vernieuwing, innovatietrajecten, veranderingsprocessen? Steeds bijleren is de boodschap.
Wil jij je onderwijsvisie verdiepen en in een ruimer kader plaatsen? Je kennis up-to-date houden? Dat kan met Impuls. Leiderschap in onderwijs.